Γράφει η Τσιλιγκού Αθανασία…

Γνωρίζατε ότι τουλάχιστον στην Ευρώπη το 70-80% της τιμής προϊόντων του καπνού είναι απλά ο φόρος του προϊόντος αυτού; Αν κάποιος σας έλεγε ότι δεν χρειάζεται να πληρώσετε όλον τον φόρο, αγοράζοντας το προϊόν από κάποια χώρα με μειωμένη φορολογία οι περισσότεροι δεν θα το σκεφτόσασταν καν. Για παράδειγμα, καπνιστές που ζουν σε χώρες με υψηλούς φόρους μπορούν να αγοράσουν νόμιμα από καταστήματα στα γειτονικά κράτη με χαμηλότερους φόρους, όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ, την ΕΕ και άλλες χώρες. Σε ορισμένες χώρες, οι άνθρωποι μπορούν επίσης να αγοράζουν τσιγάρα απευθείας από άλλους τύπους πωλητών, όπως από αυτόχθονες επικράτειες όπου δεν εφαρμόζονται κάποιοι φόροι. Οτιδήποτε προορίζεται για προσωπική χρήση απαλλαγείτε τελωνειακών δασμών και μπορεί να εισαχθεί νόμιμα στην χώρα.  Αρκετοί επιχειρηματίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτό το “παραθυράκι” του νόμου  για να εισάγουν μεγάλες ποσότητες καπνού από μια χώρα με χαμηλή φορολογία σε μια άλλη, με σκοπό την πώληση του προϊόντος, χρεώνοντάς τον περισσότερο από την τιμή προμήθειας. Βέβαια δεν προσμετρώνται τους τεράστιους τελωνειακούς δασμούς και τις άδειες που θα πρέπει να έχουν για να πουλήσουν το προϊόν αυτό. Εκτός, φυσικά, αν το πουλήσουν λαθραία. 

Κατά την εισαγωγή καπνού για προσωπική χρήση το υποκείμενο ασκεί έμμεσα αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν φοροαποφυγή και είναι με απλά λόγια, η χρήση νόμιμων μεθόδων για τη μείωση του ποσού του φόρου που καταβάλλεται από ένα άτομο, επιχείρηση ή οργανισμό. Το λαθρεμπόριο από την άλλη είναι ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα του σήμερα και συγκαταλέγεται στον κλάδο της φοροδιαφυγής, αλλιώς, κάθε λογής παράνομη πράξη ή παράλειψη του φορολογουμένου, με την οποία επιδιώκεται η μείωση της νόμιμης φορολογικής του υποχρέωσης και η αποφυγή καταβολής των φόρων.

Ένα παράδειγμα για να κατανοήσει κάποιος καλύτερα τις δύο έννοιες: η φοροδιαφυγή είναι σαν να βγαίνεις κρυφά από έναν κινηματογράφο χωρίς να αγοράσεις εισιτήριο – δεν είναι δίκαιο και παράνομο. Από την άλλη πλευρά, η φοροαποφυγή είναι σαν να βρίσκεις μια ειδική προσφορά για εισιτήρια κινηματογράφου – είναι έξυπνη, σου εξοικονομεί χρήματα και είναι απολύτως επιτρεπτή. Αλλά, φανταστείτε, αν όλοι έβρισκαν τρόπο να βγάλουν εξαιρετικά φθηνά εισιτήρια, ο κινηματογράφος δεν θα έβγαζε πολλά χρήματα για να συνεχίσει να προβάλλει ταινίες, σωστά;

Γιατί να καταφύγει όμως κάποιος σε οποιοδήποτε από τα δύο; 

Υπάρχουν διάφορες αντιλήψεις για τις αιτίες της φοροδιαφυγής. Αυτές μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο ευρείες κατηγορίες. 

• Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τη συμμόρφωση των φορολογούμενων με τη φορολογική νομοθεσία. Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να υπαχθούν είτε στη συνεισφορά σε χαμηλή προθυμία για πληρωμή φόρων, είτε στο υψηλό κόστος συμμόρφωσης με τους φορολογικούς νόμους. 
• Η δεύτερη κατηγορία των αντιλήψεων για τις αιτίες περιλαμβάνει λόγους για τη χαμηλή ικανότητα της φορολογικής διοίκησης και των φορολογικών δικαστηρίων να επιβάλουν τις φορολογικές υποχρεώσεις. Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να περιγραφούν ως αποτέλεσμα ελλείψεων στη διοίκηση και συλλογή των φόρων, καθώς και αδυναμίες στον έλεγχο και την παρακολούθηση των φορολογικών πληρωμών, οι οποίες περιορίζουν τη δυνατότητα ανίχνευσης και δίωξης των παραβατών. 

Όσον αφορά τους λόγους για την εμφάνιση του φαινομένου της αποφυγής φορολογίας, αυτοί βασίζονται στην προσπάθεια εξισορρόπησης ή πλήρους μείωσης του φορολογικού βάρους από φυσικά και νομικά πρόσωπα. Ένα σημαντικό αίτιο για τη φοροαποφυγή είναι λοιπόν ο αρνητικός αντίκτυπος των φόρων στην οικονομία, που οφείλεται κυρίως στην αύξηση του φορολογικού βάρους. Ο Adam Smith, σκωτσέζος οικονομολόγος του δέκατου όγδοου αιώνα, δήλωσε ότι “ένα υπερβολικά υψηλό φορολογικό βάρος αναστέλλει τη φάρμα, δηλαδή ξηραίνει την πηγή που ζει από αυτήν”.

Αφού λοιπόν είδαμε πως μπορεί κάποιος να επωφεληθεί από την φοροδιαφυγή και την φοροαπαλλαγή πρέπει να επισημανθεί ότι το κράτος πλήττει από την ύπαρξη των δύο αυτών φαινομένων. Πιο συγκεκριμένα: 

Όσων αφορά τη φοροδιαφυγή: 

• Αποτελεί σοβαρή αιτία ύπαρξης του δημόσιου ελλείμματος
• Ανισότητα μεταξύ των 
• Κακό καταμερισμό του πλούτου 
• Υψηλό κόστος συναλλαγών και διοίκησης 
• Μείωση ελαστικότητας της ζήτησης ρευστού στις αλλαγές των κρατικών επιτοκίων 

Τα κυριότερα μέτρα καταπολέμησης της είναι: 

• Τακτικοί έλεγχοι σε φυσικά και νομικά πρόσωπα που έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να φοροδιαφεύγουν
•  Διασταύρωση παραστατικών
• Επαγγελματικοί λογαριασμοί
• Ηλεκτρονική τιμολόγηση και πιστοποίηση ηλεκτρονικής υπογραφής
• Αναδιοργάνωση φορολογικών υπηρεσιών
• Παιδεία
• Απλοποίηση της νομοθεσίας
• Ενίσχυση της διαφάνεια

Όσων αφορά τη φοροαποφυγή:

• Μείωση των εσόδων της κυβέρνησης
• Μείωση του ρυθμού ανάπτυξης της χώρας
• Αύξηση της κυβερνητικής παρέμβασης
• Αυστηρότερες φορολογικές πολιτικές
• Πιο ευνοϊκές στην κυβέρνηση παρά στον πολίτη.

Για τον περιορισμό της φοροαποφυγής θα πρέπει να παρθούν οι ακόλουθες αποφάσεις:

• Υποχρεωτική χρήση καρτών για όλες τις συναλλαγές από ένα ποσό και πάνω.
• Υποχρεωτική καταβολή μισθοδοσίας και εισφορών σε Ασφαλιστικά Ταμεία μέσω τραπεζικών ηλεκτρονικών συναλλαγών και άμεση απόδοση των εισφορών στα ταμεία
• Υποχρεωτική χρήση τερματικών αποδοχής καρτών (POS) από όλες τις επιχειρήσεις

και τους ελεύθερους επαγγελματίες που συναλλάσσονται με πελάτες.

• Μείωση των αμοιβών που λαμβάνουν οι τράπεζες επί των συναλλαγών με την χρήση πλαστικού χρήματος.
• Να καθιερωθούν κίνητρα στους πελάτες αλλά και στις επιχειρήσεις έτσι ώστε να ενθαρρυνθούν στη χρήση ηλεκτρονικών συναλλαγών.
• Ενημέρωση και εκπαίδευση πολιτών.

Συμπερασματικά, τόσο η  φοροδιαφυγή όσο και η φοροαποφυγή, αποτελούν σήμερα ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα του δημοσίου τομέα και όλες οι χώρες προσπαθούν να περιορίσουν τα φαινόμενα αυτά έτσι ώστε να μπορούν υπό καλύτερες προϋποθέσεις να αντιμετωπίσουν τα ελλείμματα και τα χρέη τους. Αντιμετώπιση των φαινομένων αυτών θα πρέπει να είναι καθολική, οργανωμένη και αποφασιστική από τα κράτη, με τη χρήση νέων τεχνολογιών και με τη συνδρομή των ίδιων των πολιτών μέσω κατάλληλων κινήτρων η αντιστροφή του κλίματος ανοχής. Η κοινωνική και φορολογική δικαιοσύνη είναι ταυτόσημες έννοιες για να υπάρχει ένα κράτος δικαίου με υγιή δημοσιονομικά μεγέθη. Και για όσους έχουν ακόμα απορίες σχετικά με τις δύο έννοιες, προτείνω να ανατρέξετε στο άρθρο αφού πρώτα αναλογιστείτε ότι “η διαφορά μεταξύ φοροαποφυγής και φοροδιαφυγής είναι το πάχος ενός τοίχου φυλακής.” –Ντένις Χίλι